DeFi 101: Bilmeniz Gerekenler

Sermaye piyasaları deyince akla öncelikle hisse senetleri ve tahviller gelir. Konuya biraz daha yakın olanlar türev araçları da bilirler.

1970’li yıllarda, yatırım bankacıları yeni bir araç olarak menkul kıymetleştirmeyi keşfettiler. Menkul kıymetleştirme ile gayrimenkul, ticari alacaklar gibi düzenli nakit akışı olan varlıklar da birer yatırım aracına dönüşmüş oldu. O dönem için bu gelişme finansal sistemde bir devrim olarak görülmüştü.

Yatırım dünyası yaklaşık 50 yıl sonra, “tokenization” ile menkul kıymetleştirmeye benzeyebilir. Aslında bu dünyanın çok daha geniş kapsamlı başka bir devrimin eşiğinde olduğunu söyleyebiliriz. Merkeziyetsiz Finans (Decentralized Finance ya da kısaca DeFi) olarak anılan blok zinciri tabanlı bu gelişme, yepyeni bir dünyaya kapı açıyor.

Sermaye piyasası araçlarının alım-satımı, alıcı ve satıcıların bir merkezde toplanması ve gerçekleşen işlemlerin takasının güvenli bir şekilde gerçekleşmesiyle mümkün olabiliyor. Borsalar ve borsa benzeri piyasaların ana işlevlerinden biri de bu operasyonun sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktır. Bunun için arada banka ya da aracı kurum gibi bir aracıya ihtiyaç duyulur ve yatırımcılar varlıklarını bu kurumlarda tutmak zorundadır. Böyle olunca, bu piyasalar ve kurumların sıkı yasal düzenlemelere tabi olması gerekir. Peki, finansal piyasalardaki güven ihtiyacının başka bir şekilde sağlanması mümkün müdür?

Merkeziyetsiz finans, sermaye piyasalarının çok uzun yıllara dayanan bu çalışma şeklini toptan değiştiriyor ve işlemlerin blok zinciri üzerinde yaratılan akıllı kontratlarla borsaya ve aracı kuruluşa gerek kalmadan gerçekleştirilmesini sağlıyor. Teorik olarak böyle olmakla birlikte, DeFi dünyasının ivme kazanmasını blok zinciri üzerindeki iki aracın, token ve stabil coin’in gelişmesi tetikledi.

Token’larla, blok zinciri dünyasının kendine özgü finansal ürünleri ortaya çıkmaya başladı. Finansın neredeyse her alanının blok zincirinde karşılığı bulunuyor. Curve, Uniswap, DeFi Swap (borsa), Mirror (hisse senedi), Brickblock (yatırım fonları), Synthetix (türev ürünler), Yearn.finance (portföy yönetimi), Tecra (kitlesel fonlama), Compound (mevduat-kredi), Nexus Mutual (sigorta) bunlara örnek verilebilir. Bu alanda çok sayıda uygulama ortaya çıkıyor ve bir kısmı çok hızlı bir şekilde büyürken bir kısmı ise yok oluyor.

Merkeziyetsiz finansın hızla büyümesini sağlayan diğer bir gelişme de stabil coin’lerin ortaya çıkması oldu. Stabil coin, bir kripto paranın 1 ABD Doları ya da 1 Türk Lirası gibi gerçek bir para birimine sabitlendiği kripto paralardır. Burada önce bankadaki paranızı bir kripto para borsasına aktarıyor ve onunla bir kripto para, tercihen USDT ve USDC gibi stabil coin’lerden alıyorsunuz. Bu parayı dijital cüzdanınıza aktardığınızda DeFi dünyasına giriş yapabiliyorsunuz.

DeFi dünyasına girdikten sonra, hangi finansal ürüne ihtiyacınız varsa, o uygulamalara girip cüzdanınızı bağlıyor, sabit kripto paranızı kullanarak işleminizi yapıyor ve çıkıyorsunuz. Dolayısıyla, varlıklarınızı bir aracı kurumda ya da bankada tutmanıza gerek kalmıyor. Varlıklarınız, sizin cüzdanınızda duruyor. Bu varlıkları satmak istediğinizde yine ilgili uygulamaya bağlanıp, finansal ürünü satıp tekrar çıkabiliyorsunuz. Merkezi bir borsaya, sizi buraya taşıyan bir aracıya ihtiyaç olmuyor. Hatta, varlıklar zaten sizin cüzdanınızda olduğu için bir yasal bir düzenlemeye de gerek yok.

Üstelik, DeFi ürünleri aynı anda bütün dünyaya hitap ediyor. Halbuki klasik yani geleneksel finansta, sınır ötesi işlemler yapmak zor ve çoğunlukla da kontrole tabi. 

Bu kadar hızlı, kolay ve düşük komisyonlarla çalışan merkeziyetsiz sistem yanında, mevcut finansal sistem hantal ve maliyetli kalıyor. Görünen o ki, bugün kelimenin tam anlamıyla yeni bir yatırım dünyası ile karşı karşıyayız.