2022 ile 2018’in Farkı

Bunu daha önce görmüştüm.

Muhtemelen siz de görmüştünüz. Eğer görmemişseniz merak etmeyin eninde sonunda göreceksiniz.

İşin doğası böyle.

Evet, kripto dünyasında tuhaf tipler, troller, psikolojik etkiler, internet kültürü ve maymunlardan oluşan NFT’ler var. Ve her zaman taraflar, hikayeler ve anlatılar olacak. Web3’e dair sözlerimiz ve davranışlarımız özel ve kendine has. 1987’de Kara Pazartesi günü borsacıların ve internet devrimi sırasında girişimcilerin olduğu gibi…

Yaratıcı yıkım insanların hayatlarında trajedilere neden olsa da görülecek ve öğrenilecek birçok şeyi de açığa çıkarıyor. Herkes, ama gerçekten herkes olan biten etrafında bir nedensellik oluşturacak, hikayeler anlatacak. Buna ben de dahilim.

Stabil coin’ler, gölge bankalar, kaldıraçlı hedge fonlar tüketicileri silip süpürdükçe düzenlemelere dair çağrılar da artacak. Yeniden yapılanma çağrıları bu alana sermaye koymak isteyenlerden gelecek. Bazıları kişisel sorumluluğu vurgularken bazıları da politik eksenleri öne çıkaracak.

Tüm bunların sonunda sakinleşeceğiz, sıkılacağız ve aynı şeyleri yapmaya devam edeceğiz. İnsan bir hücreyse topluluk ve kalabalıklar birer süper organizma. İnsanların dahil olduğu oluşumlara dirençleri konusunda ellerinden gelen çok fazla bir şey yok. Direnmeli miyiz bu da ayrı bir soru işareti. İnsan sosyolojisinin temellerini değiştiren teknolojik değişim karşısında durmak mümkün değil. Belki de bu durum hoşumuza gidiyor, kim bilir.

Olumlu tarafı

Eğer olayın olumlu tarafını görmek isterseniz -ben öyle istiyorum- şunlara bakalım: Sermayenin eriyip gittiği bu kaosun içerisinde yaratıcılık ve inovasyon var mı? Olay sadece yanıltıcı bir finansla mühendislik mi yoksa bu dünyanın mimarisinde çalışan ve işleyen bir ekonomi ve gelişim dinamiği var mı?

İşte burası 2018’deki coin halka arzı (ICO) dönemi ile bugün yaşadıklarımız arasındaki farkı oluşturuyor. Zira bunu görmüştük. Siz de oradaydınız ve siz de görmüştünüz. O dönemde daha fikir aşamasındaki sunumlara para basılıyordu. Milyarlarca dolar söz verilen ama hiçbir zaman hayata geçirilmeyen işlere harcandı. Fikirlerin çöktüğü ve bu çöküşün düzenlemelerle pekiştirildiği bir dönemdi.

Fon bulma aslında gerçek bir olay değil. Aslında siz sözünüzü hayata geçirene kadar yatırımcının aldığı bir risk. Şu anda da Web3 ekonomisine dair elimizde az sayıda unsur var. Merkeziyetsiz otonom organizasyonların nasıl işleyeceğine veya NFT’lerle denemeler yapmaya dair fikirler mevcut. 

2008’de Lehman Brothers’daki günlerimi hatırladım. Bear Stearns’ün çökmesini ve yok pahasına satılmasını izlemiştik ve bir sonrakinin kim olacağını merak etmiştik. Lehman? Morgan Stanley? Bugün de durum aynı isimler farklı. Celsius? Three Arrows Capital? Lehman battı çünkü herkes şirketin aşırı kaldıraçta olduğundan ve bilançosunun düzgün olmadığından dem vurup ona kaynak vermekten kaçındı. Bir nevi ahlak tanrısına kurban olarak sunuldu. 

İnovasyon dayanır

2022’de yaşanan kripto çalkantısı yeni bir teknolojinin vaadini yerine getirememesinden ziyade belirli bir varlığa dair risk algısındaki değişimden kaynaklanıyor görünüyor. İnsanların “para çekmeye hücum etmek”, veya “iflas” gibi tanımlamaları çalışmaya devam eden ama ısınan bir finansal piyasada da sık sık kullanılan konular. 

Web3’ün sorunsuz çalıştığını veya ana akım haline geldiğini söylemiyorum. Aksine küresel ekonomik yapıların tamamını etkileyen sistematik bir finansal sıkıntı döneminde olduğumuzu söylemek istiyorum. Elbette ki yolsuzluk yapan veya bilinçli dolandırıcılığa giden kötü niyetli aktörler olacak veya hacker’lar sistemleri ele geçirecek. Yeterince uzun vadeden dönüp geriye baktığımızda tüm bunlar bir tabloda ufak bir nokta gibi görünecek. 

Web3 içerisinde inşa ettiğimiz robotlar ve makineler her koşulda çalışmayı sürdürür. Bu Lehman, Enron veya diğer merkezi yapılarda geçerli bir durumda değil. Bu yapıların çözülmesi ve iflas süreçlerinin tamamlanması yıllar almıştı. 

Bu finansal çalkantıdan sağ çıkabilen kişiler, şirketler ve DAO’lar düşünce modellerini değiştirecekler. Tüm hazine tek bir token üzerinde tutulmamalı. Risk yönetimi çok ama çok önemli. Değerleme çarpanları işin özünü oluşturmuyor. Kaldıraç iyiye de kötüye de götürebilir. Bunlar söylemesi kolay ama yapması zor işler. İyi olan şu ki adapte olmaktan başka şansımız yok çünkü gerçek bu.