Zuckerberg’ün Kötücül Metaverse’ünün Çöküşü Devam Ediyor

Hayattaki en güzel şey nedir?

Başkasının hatalarını söyleyip haklı çıkmak. Destekçilerinin onu terk ettiğini görmek. Ve yatırımcılarının serzenişlerini işitmek.

Bana dünyanın en mutlu şüphecisi diyebilirsiniz zira bundan bir yıl öncesinde Facebook’un Meta olarak yeniden markalanması sürecinin başarısızlığa uğrayacağını tahmin ettiğimde olayların bu kadar hızlı ve yüz kızartıcı şekilde gerçekleşeceğini öngörememiştim. Meta’nın metaverse’ü olması beklenen Horizon Worlds Aralık ayında devreye girdi ve aman Allah’ım o andan itibaren tepe taklak düşmeye başladı.

İyi haber şu ki Mark Zuckerberg’ün bu çıkmaz sokak gibi olan projenin “görünür yüzü” olmasına dair çabaları izlemek oldukça eğlendirici. Son haftalarda bunun bazı gerçek örneklerini görmeye başladık. Geçen hafta Joe Rogan’ın podcast’ine katılma rezaleti de bunun son noktası oldu. Zuck ve pazarlama ekibi Meta CEO’sunun eskiden Silikon Vadisi’nin mucize çocuğu olması hikâyesinin esiri olmuş görünüyorlar ve bu durum Zuckerberg’in kişisel olarak hiçbir cazibesi olmadığı gerçeğini görmelerini engelliyor. 

Dolayısıyla ortaya çıkan sonuçlar benim gibi eleştirel bakan biri için oldukça keyif verici. Halkla ilişkiler anlamında komik olan bu tür aksiyonlar işin dumanı olabilir ama asıl yangın daha büyük: Facebook’un Meta’ya geçişinin güçlü bir iş planı olduğuna dair önerme inanılmaz bir hızla çöküyor. 

Geçtiğimiz haftaların Zuckerberg’ün herkesin iki kere ampute göründüğü bir Second Life modu oluşturmaya dair büyük arzusu açısından pek de iyi geçmediği bir gerçek. Zuckerberg’ün, 17 Ağustos’ta Meta Horizon Worlds’ün Fransa’daki lansmanında bir selfie paylaşmasıyla birlikte utanç verici gaflar birbirini izledi. Herkesin keyifle belirttiği gibi bu oldukça kötü görünüyordu. Sanki detaylar ve kapsayıcılık anlamında 2007 yılından kalma ve en ufak bir tasarımsal yaratıcılık gösteremeyen bir işti. 

Yaratıcılıktan yoksun, pasif ve anlamsız

Yaratıcılık eksikliği o kadar büyük ki. Sanal gerçeklik (VR) ortamının grafik zenginliği ve avatar takip noktasında belli teknolojik kısıtları olduğu bir gerçek olsa da Horizon Worlds bu sınırlamalar içinde daha çok daha iyisini yapabilirdi. Bu dünyanın donuk kurumsal görünümü ile The Sandbox’ın Minecraft’dan esinlenen renkli dünyasını bir karşılaştırın. (The Sandbox’ın alpha sezonu şu anda açıldı, bilginize…)

Tüm bunların özünde iş modelleri yatıyor. Sandbox ve Decentraland gibi blok zinciri temelli metaverse projelerinin tuhaf ve dağınık görünmelerinin bir nedeni birçok paydaşın beklentilerine cevap vermek zorunda olan bir kurumsal yapılarının olması. Buna karşın Zuckerberg Meta üzerinde etkin bir kontrol gücüne sahip ve kendisinin içindeki boşluk sanal dünyanın da her bir pikseline sirayet etmiş gibi görünüyor. 

Geçen hafta Joe Rogan’ın “Joe Rogan Experience” podcastine katılan Zuckerberg, Rogan’ın dövüş sanatları ve kırmızı et fanatiği hedef kitlesinin kötü bir taklidi gibi görünmekten kaçınamadı. Bloomberg’den Max Chafkin bu konuda uzunca bir analiz yazmış ama kısaca özetlemek gerekirse Zuckerberg sanal gerçekliği son derece havalı bir “alpha” olay gibi gösterirken televizyon izlemeyi pasif bir “beta” olaymış gibi gösterdi.

Bu yaklaşım üç nedenle gülünç. Birincisi ekranlara bakmak sizi daha havalı yapmaz, Allah aşkına bir kendinize gelin. İkincisi bir insanın hormonlarını tüketecek kadar pasifliği Facebook ve Instagram üzerinden yayan Zuckerberg’ün kendisi. Üçüncüsü ve kişisel boyuttaki neden ise insanları daha tatminkâr bir hayata yöneltecek bir konuyu anlatmak için Zuckerberg’den daha kötü bir sözcü olamaz. 

İş anlamında nasıl?

Tüm bunlar inanılmaz derecede saçma olsa da sonuçta bir tiyatro ve vitrin oluşturma çabası. Asıl soru Meta Labs’in bir iş ve şirket olarak nasıl gittiği. Belki sizi şaşırtacak ama düşündüğünüzden daha iyi gidiyor. Ancak yüzeydeki yaldızı kazıyınca bunun da altından da teneke çıkıyor. 

Meta 2021 tatil sezonunda Oculus Quest 2 gözlüklerinden oldukça fazla sayıda sattı ve uygulama indirmelerine bakıldığında iki hafta içerisinde 2 milyon civarında yeni birimin aktive edildiği görüldü. Kıyaslama yapmanız açısından son iki yılda Sony Playstation 5, 20 milyondan fazla satarken Xbox Series X 15 milyondan fazla satış gerçekleştirdi. 

Ancak bu kıyaslama Zuckerberg’ün hedefleri açısından çok da doğru olmayabilir. Quest veya ondan sonra gelen modeller oyun konsolları kadar başarılı olsalar dahi başarısız kaldıkları bir nokta olacak: Bu ürünler zararına satılıyor. Buna bakıldığında uzun vadeli iş planının eninde sonunda Facebook ve Instagram tarzında bir veri madenciliği yapılması ve bunun reklam üzerinden paraya çevrilmesi olacağı tahmin edilebilir. 

Yani Zuckerbeg aslında sizin oyun oynamak için VR gözlüğü almanızı değil Horizon Worlds’e girmenizi, burada veri açısından zengin etkileşimlerde bulunmanızı ve böylelikle sizin davranışlarınızı ve beğenilerinizi izleyerek reklam tıklatmak için sizi yönlendirmek istiyor. 

Ancak sorun şu ki Horizon Worlds, sadece grafiksel anlamda zayıf değil fonksiyonel açıdan yetersiz ve özünde anlamsız bir dünya. Daha da önemlisi insanların sürekli geri gelmesini teşvik edecek bir şey de yok. 

Bozuk simülasyon

Net söylemek gerekirse Zuckerberg’ün bocalamalarını izlemenin keyif vermesinin bir nedeni de Horizon Worlds’ün psikolojik istismar olarak da görülebilecek şekilde zihinlerin kontrolüne dayalı bir ticari modeli olması. Bu kişi topluma zarar verdi ve kendisinin hızlı düşüşünü seyrederken herhangi bir pişmanlık duyulmaması doğal.

Daha da keyif veren durum şu ki iş dünyasındaki gözlemcilere göre bu manipülatif ajanda tamamen boşa çıkacak.

Hisse senedi piyasaları Facebook’un metaverse pivotundan ve Zuckerberg’ün ağzından çıkan her kelimeden hiç hazzetmiyor. Son altı ay içerisinde Meta hisseleri Netflix dışında bütün majör teknoloji şirketlerine kıyasla kötü performans sergiledi. Meta’da düşüş yüzde 21 olurken Apple’da yüzde 4, Amazon’da yüzde 15, Dow Jones sanayi endeksinde yüzde 10 ve Nasdaq birleşik endeksinde yüzde 14 düşüş görüldü. 

Bu duruma neden olan bir sürü faktör var ama birine özellikle dikkat çekmek isterim. Kotaku’da değerlendirmeler yapan yazarın belirttiği gibi Horizon Worlds neler olup bittiğini gözlemlemeye dair bir dizi “topluluk yönergeleri” ile doldurulmuş durumda. İş perspektifinden bakıldığında bu çok korkutucu bir sinyal olabilir zira Horizon Worlds, saldırgan veya tehlikeli davranışlar noktasında Facebook’a göre kontrol edilmesi çok daha zor bir evren. Eğer bu “topluluk yönergeleri” kalıcı bir gereklilik olarak devam ederse (Facebook’taki 15.000 içerik moderatörü gibi) bu sistem ekonomik olarak sürdürülebilir olmaktan çıkabilir.

Son olarak gerçekten çok önemli bir işaret daha var. Metanın operasyonlardan sorumlu üst yöneticisi Sheryl Sandberg’ün Haziran ayında şirketten ayrılması… Sandberg Facebook/Meta içerisinde “odadaki tek yetişkin” olarak görülüyordu ve bu şirketi kârlı hale getiren kişi olarak biliniyordu. (Zuckerberg’ün artık 40 yaşına girmiş olması gerçeği bunu daha da utanç verici bir durum yapıyor.) O şirkette neler olup bittiğini bilen tek insan olan Sandberg’ün ayrılışı ciddi bir inanç kaybının da göstergesi.

Ve tüm bunlar simülasyon değil.