Finansın Domino Taşları 2 – Son Kriz Kimleri Nasıl Etkiledi?

Geçtiğimiz yazımızda, kripto para alanında yaşanan son krizin çıkış noktası olan UST'nin ABD Dolarına çıpasını kaybetmesi ve sonrasında UST'ye en büyük para yatırmış kurumlardan biri olan 3AC fonununun zora girmesine değinmiştik. Bu yazımızda UST ve 3AC'den etkilenen diğer aktörlere değineceğiz.

Kimler 3AC'ye kredi verdi ya da UST'ye mevduat yatırdı?

Önceki yazımızı hatırlatırsak; 3AC farklı piyasalar arasında kendince 'risksiz' olarak adlandırdığı 'arbitraj' fırsatlarını olabildiğince değerlendirebilmek için yüksek miktarda borç almıştı. Nasıl borç alıyordu? Zamanında kazandığı kripto paraları teminat göstererek. Kimden borç alıyordu? İşte burayı biraz daha açalım:

3AC temel finansman kaynağı olarak piyasada bulunan merkezi kuruluşları kullanıyordu. Bunlardan en bilinen ikisi BlockFi, Voyager ve Genesis Trading idi.

BlockFi, kullanıcılarının kripto paralarına yüksek getiri vaat eden bir kredi/mevduat kurumu - bir nevi bir banka. Kullanıcılar dilerlerse paralarını yüksek faiz ile BlockFi'ya yatırabiliyor ya da bu paraları teminat göstererek stabil para borçlanabiliyorlar. Websitesinde 10 milyar ABD Doları'ndan fazla aktifi olduğunu iddia iddia eden şirket Forbes dergisinin 2021 yılı en iyi 50 Fintech şirketi arasına seçilmiş.

BlockFi, 3AC'ye verdiği kredilere karşılık aldığı teminatların değerlerinin düşmesinden dolayı yaklaşık 80 milyon ABD Doları zarar ettiğini açıkladı. Bunun yanına kripto para piyasalarındaki iniş-çıkış nedeniyle ettiği başka zararları da ekleyen BlockFi, FTX'in kendisine uzattığı yardım eline sarılmak durumunda kaldı. Sonuç 2021 yılı Mart ayında 3 milyar dolar değerleme ile 350 milyon ABD doları yatırım alan, üç ay sonra Haziran ayında 5 milyar ABD Doları'ndan yeni yatırım turuna çıkan şirket, şu an için aldığı 400 milyon ABD Doları borcu ödemediğinde 240 milyon ABD Doları'na FTX'e satılacak.

Voyager ise Kanada'da halka açılmış bir kripto para borsası. 27 Haziran'da 3AC'ye kendisine olan 637 milyon ABD Doları borcu ödemesi için ihtar çektikten bir kaç gün sonra kripto para çekimlerini askıya aldığını duyurdu, sonrasında ise 6 Temmuz'da iflasını istedi.

Bir başka kripto borç verme kurumu olan Celsius ise 3AC gibi stETH/ETH yatırımlarından dolayı sıkıntıya girerek 13 Haziran'da para çekimlerini durdurduğunu ilan etti. Şu an harıl harıl finansman arayan şirketin satın almak için FTX'in ilgilendiği ancak sonrasında bilançoda 2 milyar ABD Doları açık olduğunu görünce vazgeçtiği söylentileri ortalıkta dolaşıyor. 130 çalışanının işine son veren şirketin, ayakta kalmak için çaba gösterdiği görülüyor.

Kendisine iflas etmesini öneren danışmanlarını kovup yenileri ile anlaşan şirket, ilginç bir şekilde Aave ve MakerDAO gibi DeFİ platformlarından aldığı borçların tamamını geri ödeyerek teminatlarını kurtardı ve daha sonra 13 Temmuz'da iflasını istedi (Beyaz bayrak çeken 3AC'den farklı olarak Celsius borçlarını yeniden yapılandırma arzusunda).

İflas davası sırasında 3AC'den alacaklı olduğu iddiası ile 27 şirket başvuruda bulundu. Bu başvurulardan anlaşıldığına göre 3AC piyasadan yaklaşık 3.5 milyar ABD Doları borç almış. Alacaklıların en büyüğü ise 2.3 milyar (evet milyar!) ABD Doları ile Genesis Trading'e ait. Voyager ve Celsius'un aksine, kripto devi Digital Currency Group'a ait olan Genesis Trading bu zararları sineye çekerek yoluna devam ediyor.

Bunlar dışında ortaya çıkan diğer olayların satır başları ise şöyle:

• Hong Kong bazlı kripto kredi verme şirketi Babel Finance, Mayıs ayında 2 milyar ABD Doları değerleme üzerinden 80 milyon ABD Doları yatırım aldıktan sonra, 17 Haziran tarihinde para çekimlerini durdurdu. Şu an borçlarını yeniden yapılandırmak için danışmanlar ile çalışan şirketin sonraki adımları merak konusu.
• Singapur'da faaliyet gösteren kripto para borsası CoinFLEX ise muhtemelen Bitcoin Cash'i kuran Roger Ver'e verdiği kredilerin teminatlarını bozdururken 84 milyon ABD Doları zarar ettiğini ve zararı tazmin etmek için Hong Kong'da mahkemeye başvuracağını açıkladı.
• Yine Singapur'da kurulu bir başka kripto para borsası Vauld ise piyasa hareketliliği nedeniyle müşterilerin yoğun para çekişini karşılayamadığını iddia ederek çekimleri durdurdu. Şirket bunun yanında iş gücünü %30 oranında azalttığını açıkladı. Bir başka büyük kredi verme kuruluşu olan Nexo'nun Vauld'u almak için görüşmelere başladığı belirtiliyor.

İrli ufaklı etkilenen şirketlerin hangileri olduğunu merak edenler var ise, şu resmi olmayan listeye göz atabilirler.

Sorun temel olarak nerede?

Burada bir ayrımı net olarak yapmak gerekiyor. Yaşanan tüm bu olaylar sırasında merkeziyetsiz finans dünyasının oyuncularında ya da verdiği hizmetlerin herhangi birinde sıkıntı yaşanmadı. Bu sistemler şeffaf bir şekilde, kuruldukları gibi çalışmaya devam ettiler.

Krizin temel nedeni, müşteri parası emanet alan ve sonrasında bu parayı riskli yerlerde değerlendiren merkezi kurumlar oldu. Örnekler ile anlatalım:

3AC'nin kimden ne kadar borç aldığı ve bu paraları nereye yatırarak nasıl bir risk altına girdiği bilinmiyor. Aynı şekilde ellerindeki bir teminatı farklı yerlere vererek fazla fazla kredi kullandıkları şeklinde söylentiler ortaya atıldı. Hâlâ yaptığı işlemlerden ne kadar zarar ettiklerini bilemiyoruz. Her şey bir söylenti. Neden? Hepsi kapalı yapılar çünkü.

BlockFi, Celsius ya da Voyager gibi kurumların ise, kurumsal görüntüleri ve göz alıcı websiteleri ile müşterilerine sundukları 'güvenilir' imajın aksine aslında en temel riskleri bile göz ardı ettikleri görüldü. Kimilerinin aldıkları teminatın yeterli olmadığı kimilerinin ise teminatsız borç verdikleri anlaşıldı.

Üstelik bu tip yapıların şeffaf olmamaları nedeniyle yaptıkları hareketleri izlemek ve krizin boyutunu tam olarak kestirebilmek bile maalesef mümkün değil. Ama bildiğimiz bir gerçek var, o da UST'nin 8 Mayıs 2022 tarihinde 18.8 milyar ABD Doları olan piyasa değerinin şu an için buharlaştığı ve birilerinin ciddi para kaybettiği.

Dolayısıyla, kodların hakim olduğu merkeziyetsiz finans dünyası takır takır işlerken, insanın yürüttüğü merkezi dünyanın kendi kendine işleyemeyeceği bir kez daha görüldü.

Sorunları regülasyonlarla çözebilir miyiz? Evet ise nereye kadar?

İşte burada regülasyonun nerede nasıl kullanılması gerektiği de net bir şekilde ortaya çıkıyor aslında: İnsanın işin içinde olduğu, başkasının parasını emanet alan (çoğu merkezi) yapılar, mutlaka bir regülasyona tabi olmalı. Kodun hakim olduğu, yapılan işlemlerin açık bir şekilde takip edilebildiği ve bu sayede toplum tarafından anlık olarak denetlenebilen DeFi dünyasına getirilmeye çalışılacak her tür regülasyonun ise gereksiz bürokrasi yaratması dışında uygulanabilir olmayacağı da kabul edilmeli.

Sonuç

2020 yılının ortasında bir milyar ABD Doları bir kilitli paraya sahip DeFi platformlarının 2022 yılı başlarında 185 milyar ABD Dolarına ulaşan baş döndürücü hızının arkasında yatan temel sebebin kurumsal yatırımcılar olduğu bilinen bir gerçek.

2022 yılının Mayıs-Haziran aylarında yaşanan kriz ise bu yükselişin ardındaki yüksek kaldıraçlı spekülatif işlem yapan oyuncuların elenmesine yol açtı. Kriz bitti mi? Bu yatırımcıların her biri birer kapalı kutu olduğu için bunu söylemek şu an için zor. Bir daha tekrar eder mi? Bireysel yatırımcıların hafızası kısa ömürlüdür, unuturlar. Kurumsal yatırımcılar ise biraz daha uzun vadeli bakar ve talepkar olurlar. Bu nedenle, bundan sonra bu alanda sektörün kendi regülasyonlarını ortaya çıkarması muhtemel. Zaten bunun olmadığı noktada kanun koyucular kendi kurallarını getirmeye çalışacaklar ve bu kuralların nerede başlayıp nerede biteceğini şu anda kestirmek çok zor.

Gelecek heyecanlı olduğu kadar bilinmezliklerle de dolu. Birlikte yaşayıp göreceğiz.