Dijital Pazarlamanın 3.0 Evrimi

90’lı yılların sonunda banner reklamcılığı ile neredeyse sıfır data ile başlayan dijital pazarlama serüveni, Web 3.0’ ın açtığı yeni hareket alanı ile tekrar hareketli zamanlar geçirmeye başladı. 

Banner reklamları önce ölçülmeye başlandı, ardından sosyal medyanın ilk kalp atışlarını MIRC, ICQ, 80630,Yonja.com v bile hissetmeye başladık. Derken arama motoru pazarlaması ve mobil devrim. 3G ile başlayan şimdilerde 5G ile zirve yapan bu devrim kullanıcıları desktop, laptoptan sonra tablet ve vazgeçilmezimiz olan cep telefonlarını vücudumuzun bir parçası haline getirdi. 

Başta Yahoo, Google olmak üzere arama motorları kullanıcıları kendi eksenine çekmeye başlarken, 2.sosyal medya devrimi ile Facebook, Twitter, MSN başta olmak üzere pek çok yeni dünya ile tanıştık ve çok sevdik. Aslında bugün, o dönemin ilk post metaverse uygulamaları olan Secondlife, Yoğurtistan vb lerini deneyimledik ancak bu deneyim projelerin devamını getirecek yeterli ilgiyi oluşturamadı. 

Dijital pazarlama, banner reklamlarını dataya göre yapmaya devam ederken, arama motoru ve sosyal medya pazarlaması markaların ve ajansların ana gündem maddesi haline geldi. Toplam medya yatırımlarının neredeyse yarısı dijitale yapılmaya başladı. Mobil reklamlar regülasyonlardan sonra ilk çıkıştaki etkisini yitirdi. Oyun içi reklamlar hiçbir zaman dijital pazarlamanın önemli bir parçası olamadı, pazarlamacılar tarafından anlaşılamadı.

Bugün dijital, toplam reklam yatırımlarının neredeyse %65-70’ ini oluşturuyor. Bu oranın %80’ i de arama motoru pazarlaması ile sosyal medya mecralarında harcanıyor. Yeni yaratıcı fikirler bu iki alanın yanı sıra, video arama platformlarına yapılıyor. Her markanın medya yatırımı dışında artık bu alanda gelişmiş kendi owned medyaları bulunuyor. Bütçesi çok olanın kazandığı, birbirinin tekrarı olan sıkışmış bir durum var pazarda artık derken Influencer Marketing, Tiktok ve App dünyası pazarlamacılara yeni bir soluk oldu. 

Son 2-3 senedir data merkezli dijital pazarlama herkesin odağında, zaten bunu merkezine almayan pazarlamacılar ve markalar yok olmaya mahkumlar. Kullanıcı odaklı data işletim platformları ile platform içi pazarlamaya yön verilirken aynı zamanda platform dışı pazarlama için veriye dayalı, insan tarafından sadece yorumlanan pazarlama çalışmaları yapılıyor. Bu kullanıcı eksenli pazarlama ve reklam teknolojileri ve uygulamaları yeni dönem pazarlamanın vazgeçilmezleri diyebiliriz. Bu teknolojiler ile dijital öğrenimler fiziki dünyadaki uçlarla konuşabilir hale gelmekte, kullanıcılar web'den, app'den, mağaza içindeki hareketlerine ve alışverişe kadar takip edilebilmekte. Kullanıcı deneyimi her zamankinden daha kritik bir konu ve pazarlamanın gündemindeki önemini koruyor. 

Özellikle son 1-2 senedir kripto paralarla gündeme gelen ve Metaverse ile doruk yapan yeni bir trend var pazarlamanın odağında. Aslında bu odakta olanın ne olduğu da tam tanımlanamamış durumda. Görece bir merkeziyetsizlik etrafında yeni iş modelleri konuşuladursun, bu yeni devrim farkında olan pazarlamacıların dışında henüz magazinsel olarak ele alınmanın ötesinde geçmiş durumda değil. Tüm bu iş yapış biçiminin altında duran blokzincir keşfedilmeyi bekliyor aslında. Biz Metaverse’ de konser yapalım, toplantı ve buluşma yapalım, NFT koleksiyonu çıkartalım gibi deneysel ancak sığ yaklaşımların ötesinde bir bakış açısı geliştirilemiyor. Pazarlama dünyası henüz data odaklı pazarlamayı öğrenememişken şimdi işin içine teknoloji, altyapı ve hukuk başta olmak üzere siber güvenlik vb. yeni bilinmeyenler eklendi. Çok yönlü, çok disiplinli yeni nesil pazarlamacıları reçetenin en başına yazıyorum. 

Web 3.0 ve 5G ile iş yapış şekilleri ve dolayısıyla pazarlama yepyeni bir boyut kazandı, kazanmaya ve gelişmeye de devam ediyor. Her şey daha dataya odaklı, datalar arasındaki ilişkiler ve kurallar ağı belirli, müdahale edilemez, para transferleri bu protokollere göre yapılıyor, aracılar tamamen ortadan kalkmış durumda. İşi yapan ve alan baş başa. İletişim ve pazarlama, Discord başta olmak üzere farklı kanallara kaymış durumda. Artık bir içerik üreticisi ve alıcısı, herhangi bir platforma ihtiyaç duymadan kurallara uygun alışverişlerini yapabiliyor. Aynı DSP ve SSP’ deki gibi. Aracı bir medya planlama ajansı, bir satış networküne ihtiyaç duyulmadan markanın direkt reklam verebilmesi gibi. Yeni dünyada bunların tokenlar üzerinden ödendiği sistemler bile çıktı. Acaba reklam yayınlandı mı, ödeme yapılacak mı, planlama kriterleri doğru uygulandı mı gibi sorunlar blokzincirler üzerinde tanımlanabilir halde. Özellikle pazarlamanın medya tarafındaki ajansları, konvansiyonel ya da dijital farketmeksizin çok zor günler bekliyor diyebilirim. Henüz bu tarz işlere başlamış danışmanlık şirketlerinin kendi pazarlarından pay kapmasına müsaade etmeyecek yapılar ilerleyen dönemde ya onları satın alacak ya da tam tersi satın almalar ve birleşmeler olacak. Ajanslar hizmet veren değil, yönlendirene doğru evrim geçirmek zorundalar. Bugünün yönlendirenleri de uygulama konusundaki eksiklerini giderebilmek için ajans yapılarına muhtaçlar. Bu hibrit yeni dönemin tek galibi yazılımcılar olacak. Onların da pazarlama bilenlerinin ve pazarlamacı olup yazılımdan anlayanların başarılarını konuşuyor olacağız. 

Markalar tarafında ise vizyoner CEO’ları ve onların etrafında toplanan cesur yöneticileri konuşacağız. Herkesin her şey olmak istediği çok çılgın bir dönem yaşadığımız şu günlerde çok yönlü olabilen markalar hayatlarına evrim geçirerek devam edebilecekler. Hiç kimsenin işinin kalıcı olmadığı çok farklı yeni bir dünyada yaşıyoruz. Markaların pazarlama vaatleri yaşanan teknolojik devrimin aksine insan odaklı, karbon ayak izi, sürdürülebilirlik, samimiyet, güven odaklı olmaya başladı. Bunları pazarlama aracı olmanın ötesinde gerçekleştirebilen şirketlere saygı duyulacak, çünkü tüm hareketleri blokzincirlerden takip edilebilir hale gelecek. 

Pazarlamanın keşfi bitmedi bitmeyecek. Bugün Türkiye’ de 15 milyonun üzerinde soğuk cüzdan hesabı bulunuyor. Yurt içi - yurt dışı borsalarda alım satım işlemi gerçekleştiriyor diğer yandan launchpadlerde oyun projelerinin tokenlarını alıyorlar. 2 milyon kullanıcının olduğu Decentraland, Sandbox tüm dünyayı kasıp kavura dursun, Roblox ve Fortnite kullanıcı bazı olarak onların çok üstündeler. De-Fi, dünyadaki finansal para trafiğinin henüz %0,5’i. Sanat dünyasındaki satın almaların yarısı geçtiğimiz sene NFT olarak el değiştirdi. 

Bu bilgi yumağından kendi adıma şu sonucu çıkarıyorum: Bu yeni konular henüz yolun çok başında, birçok gelişme ve değişime gebe durumlar söz konusu, ancak tüketici bazlı hazır bir Türkiye var, o nedenle çok yönlü bakılmalı ve hızlı olunmalı. İşte pazarlamanın yeni ödevi, tüm bu konuları anlamaya çalışmak, insanları bu segment açısından tekrar irdelemek, pazarlama araçları, çözümleri ve teknolojileri üretmektir. Markalar ani kararlar ve yatırımlar konusunda temkinli davranmalı, buralardaki gelişmeleri çok iyi gözlemlemelidir. Bu süreci anlamak için korkmadan soru sormalı, vakit ayırmalı ve ciddiye almalıdır. Bunun, araştırma ve geliştirmenin ötesinde yapısal dönüşümlere de gebe olan bir süreç olduğunu keşfeden bazı markaların kendi pazarlama çözümlerini ürettiğini de gözlemlemekteyiz. 

Bu yeni dönem ve potansiyelini çok büyük bir heyecan ve iştahla takip ediyor ve yeni yatırımlar yapıp iş kuruyorum, tıpkı 2000’de ilk internet ajansımızı kurduğumuz günkü gibi. Farklı olan, bugünkü ortamın kullanıcı bazı olarak çok daha hazır, uygun ve hızlı olması. Hıza yetişmenizi tavsiye ederim.