Serdar Turan

Kripto dünyasının puslu ortamında cesaret kavramını anlamak.

Sizinki de İyi Cesaret Vallahi

O shitcoin’i neden aldınız? Üzülmeyin insanın tabiatı böyle.

İnsan, Mantık ve Kripto Dünyası

Ödünleşimleri anlamak ve yönetmek kripto dünyasında çok önemli bir beceri.

Hem Risksiz, Hem Kârlı, Hem Hızlı (Olmaz Öyle Şey)

Dinamikleri yeni şekillenen merkeziyetsiz dünyada güven oluşturma ve bunu sürdürme karnemiz çok da iç açıcı değil.

Kripto Dünyasında Güven

CoinDesk Türkiye yeni dünyaları keşfederken ve değer oluştururken yol arkadaşınız olmak üzere yola çıkıyor.

CoinDesk Türkiye'den merhaba

CoinDesk Türkiye'den Merhaba

Serdar Turan adlı köşe yazarının tüm yazıları burada! İncelemek için hemen tıklayın!

Serdar Turan Tüm Yazıları

Megan DeMatteo

İnternetin bir sonraki evresini anlatmak için yaygın olarak kullanılan Web3 hakkında bir yıldan uzun süredir yazıyorum. Bu süreçte fark ettiğim şeylerden biri de anlaşılması zor konseptler için kullanılan moda terimler. Ancak bu terimlerden biri olan ‘topluluk’, bu alandaki geliştiriciler ve yatırımcıların merkezinde yer alıyor. Hatta ekran kaynaklı dopamin rezervlerim azalsa bile Web3 toplulukları ve yarattıkları enerjiye inanıyorum. Bu iyi bir şey. Çünkü bir gazeteci olarak ben de Web3 topluluğunun bir parçasıyım. Bazıları Twitter Spaces’ı çok sık kullanmamızla ve birbirimizi kısaca “gm” (günaydın) diye selamlamamızla dalga geçse de Ape profil resimlerinin ve hızlı tempolu aldatıcı döngülerin ardında merkeziyetsiz, blokzincir odaklı bir geleceğe katkı yapan insanlardan oluşan topluluklar var. &nbsp; Ben de Web3 yolculuğuna başladıktan sonra ilginç insanlarla tanıştım, konuyla ilişkin yeni yetkinlikler kazandım ve profesyonel ilişkiler geliştirdim. Web3 gelişmeye devam ettikçe insanların bağlantı kurma ve yeni topluluklar oluşturma yolları da artıyor. Eğer siz de Web3 dünyasında kendinize bir yer arıyor ve sizinle benzer düşüncede insanlarla bağlantı kurmak istiyorsanız, kendi deneyimimden yola çıkarak ve bunlara bazı sektör profesyonellerinin görüşlerini katarak oluşturduğum bazı yolları sizinle paylaşabilirim. <h1>Sosyal Platformları Araştırın</h1>Çok sayıda kripto meraklısının toplandığı birçok platform var. Twitter bunlardan biri. Kripto meraklıları ve Web3 toplulukları Twitter’ın tweet zinciri ve Spaces fonksiyonlarını tüm dünyadaki kullanıcılarla iletişime geçmek için kullanıyor. Özellikle bu alana girmek isteyenler için öncelikle Twitter Spaces’te bu konuda yapılan konuşmaları dinlemek faydalı oluyor. Bunun yanında, Twitter’da bu alandaki düşünce liderlerini ve sanatçıları da takip edebilirsiniz. Bu kişilerin bazılarının hesaplarında mavi tik de oluyor. Böylece Twitter tarafından doğrulanmış hesaplar olduğunu anlıyoruz. Doğrulanmış hesapları takip etmek önemli çünkü dolandırıcılar influencer'ları taklit etme konusunda çok yaratıcı olabiliyorlar. Eğer Twitter’da kimi takip edebileceğinize dair bir liste arıyorsanız Crypto Witch Club’ın Web3 listesi başlamak için çok iyi bir yer olabilir. Blokzincir yazılım şirketi ConsenSys’ın da ayrıca 40 hesabı kapsayan bir listesi var. Blokzincir geliştirme platformu Alchemy’nin ise Web3 geliştiricilerine ilişkin bir listesi bulunuyor. Kripto meraklılarının birbirleriyle iletişim kurmak için kullandıkları bir başka popüler platform da Discord. Aslında oyuncuların birbirleriyle iletişimi için kurulan bu platform, Web3 oluşumları ve projeler tarafından da oldukça sahiplenilmiş durumda. İletişim akışını yönetmek için buradaki topluluklara moderatör ataması yapılıyor. Çoğunlukla gönüllüler veya projedeki yetkili kişiler moderatör oluyor. &nbsp;&nbsp; Cowri Labs iş geliştirme lideri ve merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi olan Shell Protocol’ün yaratıcısı Aleeza Howitt, “Bana göre gönüllü moderatörler her zaman etkileyicidir. Çünkü, insanların projeleri ne kadar sahiplendiğini görebiliyorsunuz” diyor. Web3 yandaşlarının Twitter ve Discord dışında ilgi duyduğu farklı Web2 platformları da var. 2005 yılında kurulan bir topluluk forumu olan Reddit bunlardan biri. Kripto severler bu platformda farklı konularda oluşturulan alt gruplar arasından kendi ilgi alanlarına göre seçim yapıp bu grupları takip edebiliyor. Ayrıca Temmuz ayında bir NFT pazaryeri açan Reddit, bu pazaryerinde kullanılmak üzere oluşturulan 2,5 milyondan fazla aktif kripto cüzdanıyla da gündem oldu.&nbsp; Aynı şekilde Instagram ve Facebook’un ana şirketi olan Meta da dijital koleksiyonları kullanıcılara sunuyor. Şirket şu anda ABD’deki bir grup yaratıcıyla Instagram üzerinden NFT mint'leme ve NFT satma denemeleri yapıyor. Bir yandan bu gelişmiş sosyal medya platformları blokzincir teknolojilerine uyum sağlamaya çalışırken diğer yandan da merkeziyetsiz dünyada kurulan ve sansüre dirençli depolama metotlarıyla kripto ödeme yöntemlerini kullanan alternatif platformlar ortaya çıkıyor. Bazılarına göre bu platformlar, çoğu Web3 kullanıcısının sorun addettiği mahremiyet ihlaline ve aşırı miktarda verinin sosyal medya devleri tarafından toplanmasına çözüm olabilir. &nbsp;&nbsp; Merkeziyetsiz sosyal medya alternatifleri şu an hâlâ startup aşamasındalar. Ancak bekleme listelerinin dolup taştığı söyleniyor. Örneğin, Twitter kurucusu Jack Dorsey’in merkeziyetsiz sosyal ağı Bluesky’a geçen ay 30 bin kişinin kaydolduğu belirtildi. Ayrıca, diğer Web3 sosyal platformları da düzenli olarak katkıda bulunan kullanıcılar kazanmaya başladı. Bunlardan biri merkeziyetsiz yazı yayın platformu Mirror. Şirket, Medium, Suctack ya da WordPress gibi platformlara alternatif araçlar sunuyor. &nbsp; En nihayetinde, bir konsept olarak metaverse hâlâ emekleme döneminde. Mona, Decentraland ya da The Sandbox gibi blokzincir tabanlı platformlar topluluk etkinlikleri ev sahipliği yapıyor ve kullanıcılara avatarlarıyla birlikte takılabilecekleri sanal ortamlar sunuyor. Hatta sanat galerileri, sanal dünyalar ve müzik festivalleri de bu platformlarda ortaya çıkmaya başladı. <h1>Gerçek Hayattaki Toplantılara ve Etkinliklere Katılın</h1>Eğer dünyanın herhangi bir yerindeki büyük şehirlerden birinde yaşıyorsanız Meetup.com gibi sitelere bakarak bulunduğunuz yerdeki fiziki etkinlikleri takip edebilirsiniz. Tabii bu biraz analog kaçabilir. Metaverse’de görüşmek varken neden komşularınızla iletişime geçesiniz ki? Ancak şunu unutmayın ki Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin bile Toronto Üniversitesi’nde düzenlenen yerel bir etkinliğe katıldı. Tabii, Web3 meraklıları için internette de pek çok networking fırsatı var. (Webinar'lar ve Zoom buluşmaları çok popüler) Ancak, eğer mümkünse kendi bölgenizde yaşayan insanlarla bir araya gelmek de çok faydalı. Çünkü bu şekilde kendi bölgenizdeki yasal düzenlemeler, potansiyel Web3 kullanım alanları gibi konular hakkında beyin jimnastiği yapabilirsiniz. Hatta Web3’nün temellerini inşa eden geliştiricilerle, profesörlerle ya da politikacılarla da buluşabilirsiniz. Ayrıca insanlarla fiziki hayatta buluşmak, Web3 yaşam tarzı ile kaçınılmaz şekilde gelen bilgisayar başında sandalyeye bağlı bir şekilde oturmaktan kurtulma ve dijitalle fiziki hayat arasındaki iletişim boşluğunu doldurma anlamında da çok faydalı. Eğer bölgenizde fiziki olarak buluşabileceğiniz bir etkinlik yoksa kendiniz de başlatabilirsiniz. Yıllar önce Howitt de New York’ta küçük ama tutkulu bir grup kurmuş, birebir görüşmelerin çok değerli olduğunu söylemişti. &nbsp;&nbsp; “Buluşmalarda sadece iki-üç kişi oluyordu” diyen Howitt, şu an bu kişilerin kendisinin en iyi arkadaşları olduğunu belirtiyor. Ayrıca, “Sadece iki kişi bile olsa, bu iki kişinin konuşacak çok konusu oluyor” diyor. <h1>Bir Kripto Konferansına Katılın</h1>Kendi bölgenizdeki topluluklar dışında son yıllarda sayısı artan kripto konferanslarına katılarak düşünce liderleri, NFT sanatçıları, startup'lar, geliştiriciler, pazarlama uzmanları ve sanat koleksiyoncularından oluşan global topluluklarla tanışabilirsiniz. &nbsp;&nbsp; Örneğin, dijital göçebeler ve sık sık seyahat edenler tarafından oluşturulan bir topluluk olan Crypto Nomads Club’ın paylaştığı bir tabloya göre 2022 yılında şu ana kadar küresel çapta 137 Web3 odaklı konferans düzenlenmiş. Tabii bu etkinlikler ücret anlamında değişkenlik gösterebiliyor. Etkinlikler ücretsiz de olabiliyor, sadece 5.000 dolar ödeyenlerin katılabildiği VIP etkinlikler de. Düzenlenen bu etkinliklerin çoğunda katılımcılara ücretleri itibari para ya da kripto parayla ödeme opsiyonu bulunuyor. Ayrıca bu konferansların çoğunun çevresinde Web3 profesyonelleri için networking fırsatları yaratan uydu etkinlikler de düzenleniyor. Örneğin, DevCon ve ETH Lisbon konferansları yapıldığında aynı zamanda o çevrede 120 civarında etkinlik düzenlenmişti. “Konferanslar çevresinde uydu etkinlikler her zaman yapılır” diyen Howitt, bu etkinliklerin bazılarının çok iyi fırsatlar oluşturduğunu ve kripto profesyonelleri asıl konferansa bilet almak yerine bu etkinliklere katıldığını belirtiyor. &nbsp; Konferansların bulunduğu şehirlere seyahat etmek, Howitt’in şu anda yaptığı işi de etkilemiş: “Arkadaşlarımla beraber oturuyordum. Sonra blokzincir konferanslarına gitmeye başladım. Şu an bu geleneği devam ettiriyorum. İşim artık bu oldu.” Howitt, pek çok blokzincir konferansı ve hackathon’un 2014 yılında düzenlenen ilk Ethereum geliştirici sempozyumu DevCon 0’ın ardından yapılmaya başladığını belirtiyor. Yıllar geçtikçe konferanslar da dönüşüme uğradı. Bugün, Web3’ün farklı alt toplulukları için düzenlenen Bitcoin Miami, ETH Devnver, NFT.NYC ve DeFiCon gibi konferanslar bulunabiliyor. Bunun yanında bu konferanslar düzenlenmeden önceki veya sonraki haftalarda ‘hacker houses’ (yazılımcıların birlikte kaldıkları ev) ya da mini tech kuluçkaları gibi birkaç gün ya da haftalar süren etkinlikler de yapılıyor. Bu hacker house’lara ekosistemler ya da merkeziyetsiz otonom kurumlar (DAO) sponsor oluyor. Bu, genellikle geliştiricilerin bir projenin finansmanı için birbirleriyle rekabet etmelerini teşvik etme amacıyla yapılıyor. Hacker house’ların çoğu aslında iş birlikçi ve arkadaşça bir ruh taşıyor. Örneğin Barcelona’da düzenlenen Avalanche zirvesi kapsamında yapılan H.E.R. DAO hacker house 25 kadın geliştiriciyi finanse etmişti. <h1>Online Eğitim Gruplarına Bakın</h1>Eğitim Web3 dünyası için çok önemli. Hatta kendilerine uzman olarak görenler için bile. Web3 dünyası büyüdükçe bu alana yeni gelenlere destek olma ve sektördeki son olayları tartışma amacıyla oluşturulan grupların sayısı artıyor. Hangi seviyede olursanız olun, ücretsiz veya uygun fiyatlı gruplara katılarak sizinle eş düzeyde bulunan kişilerle bağlantı kurabilirsiniz. Bu gruplar genelde Zoom üzerinden online toplantılar düzenliyorlar. Ya da fiziki hayatta bir yerde buluşup birlikte konferanslara katılabiliyorlar. Bunun yanında podcast’lar yayınlayıp, Twitter Spaces gibi platformlarda oturum açabiliyorlar. &nbsp;&nbsp; Bu eğitimlere CoinDesk’in Crypto Investing gibi ücretsiz bültenlerle başlayabilirsiniz. Hem genel eğitim platformlarını hem de kendinize uygun grupları araştırın. Örneğin, kadınlar ve non-binary bireyler Boys Club, Eve Wealth, BFF ve SheFi gibi eğitim gruplarına bakabilirler. Latin topluluklara mensup kişiler OP Crypto tarafından kurulan Web3 Familia’nın kaynaklarından faydalanabilir. OP Crypto sermaye ortaklarından&nbsp;Christian Narvaez, CoinDesk’e yaptığı açıklamada “Web3 Familia tüm dünyadaki Latinlere odaklanan bir eğitim grubu” diyor. Ayrıca, “Latin odaklı olsak da sadece Latinlere özel bir grup değiliz. Her içeriği hem İspanyolca hem de İngilizce olarak hazırlıyoruz. Ayrıca farklı kişilerle iletişim kurarak Latin komünite dışında da geniş bir network ağı oluşturuyoruz” diye belirtiyor. <h1>Blokzincir Ekosistemleri Aracılığıyla Finansman Sağlayın</h1>Yeni bir protokol ya da merkeziyetsiz uygulama (dapp) gibi fikirlere sahip Web3 kullanıcıları, projelerine başlayabilmeleri için gerekli kaynakları blokzinciri ekosistemlerindeki havuzlardan bulabilirler. Kendisi de bir yatırımcı olan Narvaez, girişimcilere fikirlerini risk girişim sermayedarlarına (VC) sunmadan önce hibeleri araştırmalarını ya da bir kuluçka programına kaydolmalarını öneriyor. Büyük blokzincir oyuncularından birinden hibe alabilmek hem diğer geliştiricilerle tanışmayı hem de ekosisteme adapte olmayı sağlıyor. Tabii, bu durumun finansal avantajları da var. &nbsp; Örneğin Near, Polygon, Solana ve Ethereum gibi ekosistemler projelere başlatılabilmesi için hibeler veriyor. Narvaez, bu hibelerin bir ürünün ya da bir dApp’in ilk versiyonunun oluşturulması için kullanılması sayesinde girişimciler kendi sermayelerini sonrası için saklayabilirler. &nbsp; Fikrinizi test ettikten ve işe yaradığını kanıtlandıktan sonra Web3 odaklı şirketler ile girişim sermayesi için görüşmelere başlayabilirsiniz. Narvaez, “Ben mümkün olduğu kadar katkı sağlamak isterim. Ekibimizle görüşerek finansman olasılıkları konusunda bağlantı sağlayabilirim. Hatta ekosistemdeki farklı girişim sermaye şirketleriyle de bağlantı kurabilirim” diyor. <h1>Kendi Araştırmanızı Yapın ve Sağduyunuzu Kullanın</h1>Tüm bu öneriler bir topluluğa katılmada işe yarayabilir. Ancak internetteki bu komünitelere katılmak aynı zamanda hacker’ları da cezbeder. Twitter veya Instagram gibi platformlarda #NFT veya #NFTCommunity hashtag’lerini kullanmak mesaj kutularınızı kripto cüzdanlarınızın özel anahtarlarını (hiç kimseyle paylaşmamanız gereken anahtar) ele geçirmeye çalışan botlarla doldurabilir. Bunun yanında sosyal medya platformlarında çok sayıda sahte kripto hesabı da bulunuyor. Kripto yatırımı kalp için yorucu olabilir. Ancak bu alandaki insanlarla ilişki kurmak ve bunu geliştirmek eğlenceli ve stressiz olmalı. Bazı günler kripto topluluklarıyla kaynaşmak köpek balıklarıyla denizde birlikte yüzmek gibi olabilir (ya da kripto balinalarıyla). Ancak diğer günlerde geleceğin finans sistemini inşa etmeye çalışan bir grup internet kullanıcısıyla bir arada olmaktan gurur duyuyorum. Şunu unutmamak lazım ki pek çok kişi Web3’ün uzun bir oyun olacağına inanıyor. Bu süreçte kaybolmak ve bir yerlere çarpmak yerine insanlarla iletişim kurmak çok daha faydalı. Kripto toplulukları arasında DYOR denilen ve ‘kendi araştırmanı yap’ anlamına gelen bir terim var. Şahsen ben kişisel sınırlarım kapsamında birkaç Web3 etkinliğine katılırım ve sanal etkileşim kurduğumda da şüpheci tavrımı ve merakımı korumaya gayret ederim. Unutmayın ki Web topluluğu küçük ama sürekli büyüyen teknoloji uzmanları, geliştiriciler, kurucular ve diğer meraklı bireylerden oluşuyor. Bu kişiler finansal bağımsızlığa, kurumların şeffaflığına ve verilerin mahremiyetine değer veriyorlar. Eğer bu noktada düşünceleriniz kesişiyorsa masamızda size için de bir yerimiz var.

Web3 ekosistemi büyümeye devam ederken insanların birbirleriyle bağlantı kurabilecekleri ve topluluklar kurabilecekleri yolların sayısı da artıyor.

Web3 Topluluklarına Nasıl Ulaşabilirsiniz?

Turan Sert

Blok&nbsp;zincirin ilk ortaya çıktığı günlerden beri, bu teknolojinin uygulama alanları hayal edildiğinde akla ilk olarak genelde gayrimenkullerin token haline getirilmesi geliyordu. Üzerine bir hayli kafa yorulmuş olsa da fiziki varlıkların blok&nbsp;zincir üzerinde bir dijital varlığa dönüştürülmesi konusu beklentilerin gerisinde kaldı. Hep söylediğimiz gibi, blok zincir benzeri bir teknolojinin başarılı olmasının yolu, en başta ön koşul olarak uygulanacak alanın dijitalleşmiş olmasından geçiyor. İşte bu nedenle son 30 yılda dijitalleşme evrimini tamamlayan finans sektörü blok zincirin en olgun uygulama alanı haline gelirken, gayrimenkul sektörü fiziki varlıkların dijital varlığa dönüştürülmesi aşamasında takıldı kaldı. Geçtiğimiz hafta medyaya düşen, ABD'de bir evin <a href="https://etherscan.io/nft/0xF928d6285B8a4f9ac5A640ae598D7399C331cea7/0" rel="noopener noreferrer" target="_blank">NFT olarak</a> Ethereum üzerinde <a href="https://etherscan.io/tx/0xa7b2e89bf6d5cc8e605c1cf8823e532f87790d1816f7f98df77127cc98a1021f" rel="noopener noreferrer" target="_blank">satılması haberi</a>, nihayet bu alanda ekilen tohumların yavaş yavaş uç vermeye başladığının bir göstergesi olabilir. Gelin gerçekleşen bu işlemin detayını, taraflarını ve sistemin işleyişini birlikte gözden geçirelim. <h1>Neydi işlem?</h1> Olay kısaca, South Carolina'da bulunan iki katlı <a href="https://www.google.com/maps/place/149+Cottage+Lake+Way,+Columbia,+SC+29209/@33.9594797,-80.9455555,272m/data=!3m1!1e3!4m5!3m4!1s0x88f8b053743f5079:0x8883bce9faf9ed0f!8m2!3d33.9596548!4d-80.9454178" rel="noopener noreferrer" target="_blank">bir banliyö evinin</a> limited şirket (LLC) haline getirilip, bu şirketin sahipliğinin <a href="https://opensea.io/assets/ethereum/0xF928d6285B8a4f9ac5A640ae598D7399C331cea7/0" rel="noopener noreferrer" target="_blank">NFT'ye dönüştürülerek</a> kripto para ile satılması olarak özetlenebilir. Roofstock ve Origin Protocol ortaklığında gerçekleştirilen işlemde, alıcının NFT rehini karşılığı USDC Homes tarafından kredilendirilmesi ise bir diğer ilginç nokta olarak dikkat çekmekte. Olayın baş kahramanı, 2015 yılında kurulmuş ve gayrimenkul yatırımlarında teknolojinin gücünü kullanarak yeni alanlar açmayı hedefleyen <a href="https://www.roofstock.com/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Roofstock</a> isimli kuruluş. Özellikle tek ailenin oturduğu (İngilizcede Single Family Rental) ev tiplerinde uzmanlaşmış bir platform bu. Kurduğu pazar yeri aracılığıyla bugüne kadar yaklaşık 5 milyar dolarlık gayrimenkul alım-satım işlemine aracılık eden şirket, bu yıl Mart ayında 1,9 milyar dolar değerleme üzerinden tam 240 milyon dolar <a href="https://www.prnewswire.com/in/news-releases/roofstock-raises-240m-at-1-9b-valuation-to-expand-access-to-real-estate-investing-888898674.html" rel="noopener noreferrer" target="_blank">yatırım almış</a>. Son olarak da blok zincir teknolojisini kullanarak faaliyet alanını genişletmek amacıyla <a href="https://onchain.roofstock.com/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">roofstockonchain</a> adında bir pazar yeri kurmuş. Olayın diğer kahramanı <a href="https://www.originprotocol.com/en/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Origin Protocol</a> ise NFT'ler ile DeFi'yi bir araya getirmeyi hedefleyen bir Web3 girişimi. Kurdukları <a href="https://www.story.xyz/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Origin Story</a> adlı platformda fiziki ya da dijital varlıkların hızlı bir şekilde NFT haline getirilmesi ve satışa sunulması hizmeti veriyorlar. Platform şu ana kadar 11 milyon dolar satış yapan 3LAU adlı müzisyenin koleksiyonu başta olmak üzere dört projeye aracılık etmiş. Bu işlem öncesi pazar yerinin kurulması ve LLC'lerin dijitalleştirilmesi konularında da Roofstock'a yardımcı olmuş. İşlemin detaylarına bakacak olursak Roofstock, satmakta olduğu her bir evin tapusunu ABD'nin kripto varlık alanında en ileri kanuni altyapıya sahip eyaletlerinden biri Wyoming'de kurulu ayrı bir LLC olarak kaydettiriyor. Daha sonrasında yine Wyoming'de bu LLC'nin sahipliğini bir NFT (ERC-721 standardı ile) haline dönüştürerek Ethereum blok zinciri üzerine kaydettiriyor. Ne gibi avantajları var bunun? Temel olarak, NFT'nin rahatça alınıp satılabilir olması evin sahipliğinin de aynı şekilde hızlı bir şekilde el değiştirmesine olanak veriyor. Bir başka deyişle, tapuda ev alım satımının getirdiği bürokrasi nedeniyle ortaya çıkan masraflar ile emek ve zaman kayıplarının önüne geçilmiş oluyor. Roofstock, burada evi satışa hazırlamak (gerekli dokümanları bir araya getirmek, evin kullanılabilir halde ve borçsuz olduğunu kontrol etmek gibi) ve satış sonrası bir yıl boyunca evin yönetimini gerçekleştirmek hizmetlerinin karşılığı olarak satış rakamının&nbsp;yüzde&nbsp;3'ü kadar bir bedel alıyor. Toplam 175.000 USDC ödenen evin satış işlemi <a href="https://usdc.homes/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">USDC Homes</a> isimli Ethereum üzerindeki NFT'leştirilmiş gayrimenkullerin finansmanı üzerine kurulu bir girişim tarafından finanse edilmiş. Alıcının finansal gücünü önceden incelemeye tabi tutan girişim, uygun alıcılara gayrimenkul değerinin yüzde 80'ine kadar iki yıl vadeli bir kredi sağlayabiliyor. Yukarıdaki işlemin henüz ilk ve tek projeleri olduğunu da belirtelim. <h1>Sorular, sorular</h1> İşlemi incelediğinizde, aslında gayrimenkullerin token haline getirilmesi konusunun neden yavaş geliştiği konusunda fikir sahibi olabiliyorsunuz. Zira, tokenleştirmede en kritik konu olan fiziki varlığın dijital hale dönüştürülmesinde hâlâ alınacak çok yol var. Örneğin, blok&nbsp;zincirin aracıların etkisini en aza indireceğini söylesek de, örnekte de gördüğünüz gibi arada hâlâ pek çok aracı var. Aracılar söz konusu olduğunda ise fiziki dünyanın gerektirdiği kısıtların pek çoğunun azalarak da olsa dijital dünyaya taşındığını görüyorsunuz. Mülkün sahipliği her ne kadar NFT haline getirilmiş olsa da, burada kripto dünyasının getirdiği anonimlik henüz söz konusu değil. Roofstock üzerinden işlem yapabilmek için (alım ya da satım) KYC (müşterini-tanı prosedürü) yaptırmak zorunlu, bu da zaman alan bir süreç. KYC işlemi sonrası platforma üye olanlara değiştirilemez token (<a href="https://medium.com/turansert/token-nft-derken-%C5%9Fimdi-de-sbt-2d4b7c18557b" target="_blank" rel="noopener noreferrer"></a><a href="https://medium.com/turansert/token-nft-derken-%C5%9Fimdi-de-sbt-2d4b7c18557b" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Soulbound token</a> kısaca SBT) veriliyor. Eğer Roofstock tarafından verilen SBT sahibi değilseniz, NFT'yi almak ya da satmanız mümkün değil. Bu durum, potansiyel pazarı azaltsa da belli durumlarda işe yarayabiliyor. Örneğin, NFT'nin çaldırılması durumunda, Roofstock, evin sahibi olan SBT sahibine yeni bir NFT verebiliyor, böylece dijital dünyada yaşanan önemli bir sorunun önüne geçilmiş oluyor. Çalınmanın önüne geçmek için anonimlikten tamamen feragat etmek, kripto dünyası için ideal bir çözüm mü? Hayır, ama daha pratik ve ihtiyacı karşılayan başka bir yol bulunana dek bu geçici çözüm ile idare edilmesi gerekiyor. <h1>Sonuç</h1> Üç odalı iki katlı bir evin sahipliğinin NFT haline getirilmesi, kripto ile satışı ve satışın yine USDC üzerinden kredilendirilmesi, fiziki varlıkların dijital varlığa çevrilmesi konusunda önemli kilometre taşlarından biri. Kullanılan aracıların getirdiği bürokrasi düşünüldüğünde daha hâlâ alınacak bir hayli yol olduğu görülüyor. Yine de bu satış işlemini, teoriyi pratiğe dökme ve süreci daha da iyileştirme anlamında verdiği ipuçları nedeniyle önemli bir deney olarak görmek mümkün. NFT'lerin geniş kesimlerce adaptasyonu öyle bir günde olmayacak, üstelik geçilecek yol üzerinde pek çok engel ve çukur bulunmakta. Ağır aksak da olsa bu yolda ilerleme sağlandığını görmek oldukça ilham verici.

Geçtiğimiz haftalarda blok zincir üzerinde bir gayrimenkul token satışı gerçekleşti. Peki bu işlem sırasında neler yaşandı?

Başımızı Sokacak Bir NFT’miz Olsa!

Dr. Cüneyt Devrim

Kripto piyasalarında Ayı sezonu devam ediyor, NFT’lerde hacim ciddi olarak düşmüş durumda, Metaverse’te ise in cin top oynuyor. Tüm bu sisli puslu havanın arasında hala ‘Web 3.0’te gelecek stratejileri’ hedefi ise iş listemizin başında bir deniz feneri gibi çakıp duruyor. Nasıl hazırlanacağız, nereden başlayacağız ve daha önemlisi hala hazırlanmamıza gerek var mı? Web 3.0 dünyasına girmek isteyen kurumlar için havanın bu denli yağmurlu puslu hali handikap değil aksine güneşli günlere hazırlanmak için büyük avantaj sağlıyor. Kurumlarını Web 3.0 dünyasına hazırlamak isteyen liderlerin bu süreç içerisinde heyecana veya paniğe kapılmadan daha rahat bir şekilde bir planlarını oluşturmak için fırsatı yakalaması gerekiyor. Bunun yanı sıra birçok rakip bu şartlardan dolayı hayal kırıklığı yaşayıp ilgisini kaybederken odaklanan ve hedefe kitlenen kurumların öne geçme şansı oluyor.&nbsp; Kurumların Web 3.0 olarak adlandırdığımız dünyaya yolculuğu için önerilerde bulunabiliriz. <h1>Kurum içi danışmanlık ve eğitimler</h1> Öncelikle Web 3.0’ın ana temel taşlarının anlaşılması oldukça önemli bir nokta çünkü bu şekilde kurum kısa ve uzun vadeli hedeflerinde bu aşamaların hangisinde yer alınacağını stratejik olarak seçebilir. Ana temel taşlardan birincisi; varlık sahipliğini ve işlem tarihçesini merkeziyetsiz olarak tutan veri tabanı, blok zincir. İkincisi ise uygulamaları hayata geçiren ve spesifik işlemleri mümkün kılan, akıllı kontratlar ve son olarak saklama veya kullanım değeri barındıran dijital varlıklar (token, coin veya NFT’ler). Kurumların bu katmanları ve buradaki merkeziyetsiz felsefeyi sindirmeleri başlangıç aşaması için çok kritik. Ancak ondan sonra kendi işimize entegrasyon ve devamında tüketici ile temas noktalarınızdaki değişimleri planlayabilirsiniz.&nbsp; Web 3.0 birçok uzmanın görüşüne göre bir “mavi okyanus”, yani içerisinde keşfedilmemiş birçok fırsat alanını barındırıyor. Ama bu alanları ilk keşfeden olabilmek için bu alanın nasıl işlediğini, temel taşlarını öğrenmemiz gerekiyor. Bunu bizim kurumlarımız yerine başkaları yapamaz, yaparlarsa kendi işlerini kurarak yarın bizim işimizi tehdit ederler. O nedenle birinci ve en önemli önerim kurum içi danışmanlık ve eğitimler konusunda ciddi bir seferberliğin başlatılması gerekiyor. Sadece genç inovasyon ve dijital dönüşüm ekiplerinin de değil. En üst kademe yöneticilerin de ne olup bittiğini anlayacak bir seviyeye hızlıca gelmesi çok önemli. Fikirler alttan yukarı doğru gelebilir ama finansmanı ve desteği üst düzey yönetim sağlayacak. <h1>Uzun ve kısa vadeli stratejiler&nbsp;</h1> Mahalle baskısı, üst yönetim veya global hedeflerden dolayı yanlış zamanlamalarda yanlış projelere girilmemesi gerekiyor. Proje doğru ama zamanlaması yanlış olabilir bir başka deyişle erken başlayıp hızlı koşarsınız hedefinize varamadan nefesiniz tükenir. Zamanlaması doğru ama projeniz işinizin doğasına uygun olmayabilir bu uzak durulması gereken bir durum çünkü var olan modellerle birlikte çalıştıramazsınız, bünyede durmaz.&nbsp; Kısa dönem kazanımlar her zaman önemlidir, ilgiliyi sıcak tutar, adım attıkça ilerlemeyi herkese gösterir ama farkı yaratan uzun dönemde sürdürülebilir modellerdir. Ama sadece uzun vadeli stratejilere odaklanırsanız da oraya varamadan Nasrettin Hoca gibi vardığınızda arkanızda kimseyi bulamayabilirsiniz. Bundan dolayı hem kısa vadeli hem de uzun vadeli stratejiler geliştirerek ilerlenmesi gerekiyor. Bir küçük örnekle burayı pekiştirmek istiyorum. Hayatımızda Web 3.0 üzerinden satın almalar, NFT işlemleri, blok zincir tabanlı işlemler olacak ancak bunun yeterli kitleye ulaşabilmesi ve kullanıcıların elinde yeterli kripto cüzdanı olabilmesi için daha bir 6-7 sene kadar beklememiz gerekiyor. Yani stratejiyi hedefleyen bir projeyi seneye hayata geçirmeye çalışırsanız 2-3 sene içinde bu proje başarılı olmadı diye projenin fişi çekilebilir. Ama yapılan çalışmaları ileri zamanlarda rakip kurumlar kullanabilir. Yapılması gereken şey ise geliştirmelere ve denemelere devam ederek doğru zamanın beklenmesi böylelikle o zaman başarı sağlanabilir. <h1>Topluluk oluşturmak</h1> Son olarak ise topluluk kavramının kurumla tanıştırılması gerekiyor. Bu çok sıradan ve havada bir kavram gibi görünebilir ama Web 3.0’ın hayata getirdiği en büyük kültürel değişimlerden biri de topluluk yaklaşımı. Birlikte hareket eden, işbirliği temelli yürüyen, ülke, millet, din-dil-ırk bariyerlerinden arınmış ve gelişimi destekleyen yapılar hayatımızda yer alıyor. Kurumların kültürlerini bu topluluk felsefesi ile aşılayabilmesi önemli bir adım olacak. Tamamen değişerek topluluk merkezli kurumlar haline gelmeleri gibi mesnetsiz hayallerden bahsetmiyorum ama kurum içi çalışanların katılımı, tüketicileriyle iletişim yaklaşımları, yeni gelişim alanlarının tespiti ve girişimcilik yaklaşımları için bu kültürü alabilmek inanılmaz değerli olacaktır.&nbsp; Bahsetmeye çalıştığım önerilerin hepsi birer paragrafta geçse de kurumlar içinde dijital dönüşüm ekipleri, pazarlama, insan kaynakları, yönetim kurullarına kadar uzanan geniş bir yelpazeyi ilgilendiriyor. Aylarca sürecek fazları olan planlamalardan da bahsediyoruz. Keşke bir hapı olsaydı da yutsaydık ama maalesef yok. İyi tarafından bakarsak bu emek yoğun bir süreç ve her kurum için geçerli. O nedenle ne kadar erken başlanırsa ve dönüşümün içerisinde yer alınırsa geriden gelecek rakiplerle aradaki fark da o kadar açmış olacaktır. Bu birkaç toplantı ve eğitimle yapılabilecek bir şey değil. Edinilen her tecrübe, daha da önemlisi yaşanan her başarısızlık kurumları Web 3.0 yolculuğunda ileriye taşıyacak. Bunu unutmadan ve ileriye bakarak yola devam etmek gerekiyor…

Kurumların artık Web 3.0 konusunda belli başlı eğitimler vererek hem uzun hem de kısa vadeli olmak üzere çeşitli stratejiler oluşturması gerekiyor.

Serdar Turan

Son Yazılar

Yazarlardan

MD
Megan DeMatteo

TS
Turan Sert

DC
Dr. Cüneyt Devrim