Kriptonun Düzenleyicilerle Arasını İyi Tutmasının Zamanı Geldi

Eğer hâlâ kripto paraların belirsiz, hatalı tanımlanmış, coğrafi olarak değişiklikler gösteren ve göreceli olarak alakasız düzenleme sistemleri çerçevesinde gelişebileceğini sanıyorsanız konuya yeterince dikkat etmiyorsunuz demektir. 

TerraForm Labs’in LUNA/UST’sinin ve Celsius’un gümbür gümbür çökmesi, Three Arrows Capital’daki likidite yapısındaki sistemik erime ve kripto piyasasından 2 trilyon doların buharlaşması sektörün çok daha tutarlı, net ve iyi kurallara ihtiyaç duyduğunu gösteriyor. 

Bir sonraki adımda gelecek olanın sektörün bütünü için hayırlı olması önemli. Yani geliştiriciler, şirketler ve en önemlisi kullanıcılar için… Ekosistemin bütününü daha stabil ve güvenli kılarken aynı zamanda inovatörlerin merkeziyetsizliğin vaadini hayata geçirmelerine, kullanıcılara otonomi ve bağımsızlık sağlayacak projeleri yapmalarına da imkân veren düzenlemelere ihtiyaç var. 

İyi haber şu: Son dönemde yaşanan olaylar politika yapıcılarda alarm zilleri çaldırmış olsa da her geçen gün sayısı daha da artan düzenleyiciler kripto paraların, dijital varlıkların ve blok zinciri teknolojisinin pozitif potansiyelini daha iyi görüyor ve yapıcı olmaya çalışıyorlar. 

Bu durumu CoinDesk’in Consensus 2022 etkinliğinde net biçimde gördük. CFTC Başkanı Rustin Behnam, ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, Beyaz Saray Siber Güvenlik ve Güvenli Dijital İnovasyon Direktörü Carol House ve Fed İnovasyon Üst Yöneticisi Sunaya Tuteja’nın yanı sıra bazı senatörler de bu konuda olumlu sinyaller verdiler.

Bunun yanı sıra birçok eski düzenleyici yöneticiyi ve ABD iş dünyasının ve sermaye piyasası aktörlerinin yöneticilerini bünyesinde barındıran Bretton Woods Komitesi geçtiğimiz hafta yayınladığı raporda sürpriz derecede yapıcı bir yaklaşım sergiledi. Komitenin izin gerektirmeyen, merkeziyetsiz token temelli protokollerin sunduğu mahremiyet, finansal kapsayıcılık ve uluslararası etkinlik gibi faydaları işaret etmesi cesaret vericiydi. 

Bunlar, kripto topluluğunda olan ve devleti ve hükümetleri bir düşman gibi gören bazı kişilerin kolaylıkla kabul edemeyeceği bakış açıları olsa da düzenleyicilerdeki bu açık fikirli perspektifleri görmek son dönemde ulaşmaz tutum izleyerek işlerin daha da sarpa sarmasına neden olan kişilerden çok daha pozitif algılanmalarına imkân veriyor.

Aceleyle hareket edilmesin lütfen

Bu pozitif sinyallerin yanı sıra bazı devlet kurumlarında sektöre karşı ciddi bir düşmanca tavır da söz konusu. Eğer bu şüpheciler üstünlük kurarlarsa ve toplum da onların tarafında olursa son yaşanan olayların ardından alelacele bir düzenleme furyası gelme riski var. Asıl yapılması gereken kendi kendine işleyen ve sıkıntılardan uzak bir merkeziyetsiz sistem kurmak iken düzenleyicilerin merkeziyetçi bir yapıya yönelmesi gibi bir durum oluşabilir. 

Zaten bir bakış açısına göre bugün yaşanan sorunun temelinde gereğinden fazla merkeziyetçi olmak yatıyor. (Celsius’un çekim işlemlerini durdurmasını ele alalım. Eğer sistem gerçek anlamda merkeziyetsiz olsaydı şirketin diğer insanların hesaplarını dondurma hakkı bile olmayacaktı.)

Ancak eski anlayışlar ve kurallar ile hareket eden düzenleyiciler gayri ihtiyari olarak bir kişiyi veya bir kurumu sorumlu olarak görmek istiyor. Yani işin sonunda merkeziyetçi, güvenilir üçüncü partilerin oluşturulması söz konusu olabilir. Ancak bu yapıların kendileri risk, yolsuzluk, maliyet ve bağımlılık gibi konuların filizlenmesine neden olabilir. Eğer böyle bir durum yaşanırsa 2008 finansal krizinde görülen “batamayacak kadar büyük yapılar” olayını bir kez daha yaşarız.

Kripto kullanıcılarının, elinde bilgi asimetrisi nedeniyle ciddi avantajlar bulunan şirketlerden ve geliştiricilerden gelecek korumaya daha çok ihtiyacı var. Düzenlemeler, merkeziyetsiz modellere güven ve şeffaflık getirmek ve merkeziyetçi yapıların aşırı risk almasını engellemek suretiyle asıl bu sorunu adreslemeli.

Finansal birçok kanun tamamen yeni, açık tasarlanmış bir sistem için uygun değil.

Celsius gibi merkeziyetçi yapıların da kullanıcı hesaplarını şirketin aldığı risklere karşı koruyacak sistemler kurgulamaları gerekli. Bu durum şirketlerin elini kolunu bağlayacak ve büyük riskler alma olasılıklarını azaltacak. Böylelikle vaat edebildikleri getiri düşecek. Ancak bu ödünleşime katlanmak düzenlemelere kıyasla daha mantıklı.

Bu durumda yüksek getiri sağlama imkânı kullanıcıların özel anahtarları sayesinde sistemin kontrolünü ellerinde tuttukları DeFi modellerine kayacak. 

Yine de kullanıcıların Terra olayı ve bazı proje sahiplerinin dolandırıcılık olayları gösterdi ki kullanıcıların bazı DeFi projelerinden de korunmaları elzem. Burada çözüm sektöre özel ve kendi kendini regüle eden yapıların (SRO) merkeziyetsiz bir türevini oluşturmaktan geçebilir. Yönetişimde oylama yetkisine sahip olan token sahipleri bu organizasyonları oluşturabilir, yazılım ve güvenlik standartlarını belirleyebilir ve en önemlisi koda düzenli denetimler getirebilirler. 

Bir DeFi SRO Fed taraşından 2008 sonrası bankalara uygulanan bir yöntemi kullanabilir: Stres testi. Zorlu piyasa koşullarının simülasyonları ve farklı spekülatif ve teknik saldırıların modellenmesi sayesinde Terra sistemindekine benzer eksikler ve hatalar çok geç olmadan tespit edilebilir. 

Blok zincirinin şeffaflığına tutunalım

Bu kurallar ister devlet kurumları ister token sahipleri tarafından koyulsun ve yönetilsin blok zinciri teknolojisinin yeterince yararlanılmayan bir özelliğini temel almalı: şeffaflık oluşturabilme kapasitesi. 

Yatırımcı ve yorumcu Maya Zehavi, kıs süre önce attığı bir tweette sektörün “zincir üzerinde bir Dodd-Frank veya Mifid2” oluşturması gerektiğini söylüyordu. Zehavi, burada finansal kriz sonrası ABD’de ve Avrupa’da hayata geçirilen ve finansal sistemlerde şeffaflığı artıran yasal düzenlemelere atıf yapıyor. 

Zehavi’nin ana çıkış noktası şu: Three Arrows Capital gibi olaylarda karşı karşıya kalınan sistemik riski azaltmak için kullanıcıların güvenilir, blok zinciri temelli verilere erişebilmeleri ve toplamdaki kaldıracın ne olduğunu görebilmeleri gerekli.

Tüm bunların özüne gelirsek… Kriptonun düzenlemeye ihtiyacı var. Ancak bu düzenlemeler teknolojinin gücünü ortaya koyacak ve sistemin temel tasarım prensipleriyle uyumlu biçimde kurgulanmalı. İster blok zincirin emtiaya benzer özellikleriyle hiçbir şekilde uyumlu olmayan 89 yıllık ABD sermaye piyasaları kanunu olsun ister aşırı sıkı kara para aklama ve müşteriyi tanıma gereklilikleri getiren 51 yıllık bankacılık kanunu olsun mevcut finansal kanunların birçoğu tamamen yeni, açık mantıkla tasarlanmış sisteme uygun olmayacak. 

Artık olmayacak duaya amin demeye çalışmayı bırakmanın zamanı geldi.