Şu ekonomik krizde üniversiteyi yeni bitirmiş 22 yaşında bir genç olduğunuzu hayal edin. İlk tam zamanlı işinizdesiniz ve kazandığınız paranın yok oluşunu izliyorsunuz. Sosyal medyada gezinirken NFT maymuncuklu bir hesap size dans eden GİF’lerle kripto varlıklar üzerinden yatırım tavsiyesi veriyor. Elinizde ölen paranızı dirilteceğini vadediyor. Kayıtsız kalmak çok zor. Diğer taraftan Elon Musk gibi dünya zengini fenomenlerin de bu akımın bir dalgası olduğunu görüyorsunuz. Elbette olağan bir dönem için ilgi çekici olan bu vaatler, hele ki zengin iş insanlarının destekleriyle, global bir ekonomik çöküşün içinde bambaşka bir ateşi harlıyor. 

Finfluencerlar yatırımın ilk adresi mi?

Kripto varlık yatırımlarının bir fırsat olduğunu gören kişiler hareket etmek için rehber arıyor. Yepyeni bir alan, aşina olmak için bilen birine güvenmek gerekiyor. Yüksek takipçili daha önce birkaç yatırımda büyük kazançlar yaptığını söyleyen anonim hesaplar ilk adres. Anonim olması kuşku uyandırmıyor, çünkü teknolojinin doğasında isimler/titreler önemli değil. Kimi zaman bireysel finansal öneriler içeren bu hesaplar, ulaştığı topluluğun yoğunluğuna göre piyasayı manipüle etme gücüne sahip.

Yeni bir teknolojik ürün almayı düşünüyorsunuz. İhtiyacınız olan bir ürünün sizin için en iyi olan halini arıyorsunuz. Markaların tanıtım videoları fazlasıyla sübjektif, tabii ki en iyi ürün onlarda. Bu işten anlayan teknoloji influencerlarının kıyaslama videoları veya zaten takip ettiğiniz çok takipçili kişilerin önerisi sizin için tatmin edici olabiliyor. Bu influencerların iade/değişim garantisi olan, somut özelliklerini kıyaslayabileceğiniz ve yanıltıcı özellikler için tüketici mahkemesi nezdinde hakkınızı arayabileceğiniz ürünleri size önermesinin belirli şartları var. 

Yeni teknolojilerdeki güven ilişkisi regülasyonlarla sağlanıyor; finfluencerlar bunun neresinde?

Hükümetlerin regülasyonlara yönelmesinin en önemli sebebi güvenlik. Bu, kamu güvenliği, piyasadaki güven ortamı ya da tüketici güvenliği olabilir. Ancak söz konusu yeni teknolojiler olduğunda, teknolojinin doğası anlaşılmadan bu güvenlik problem toptan yasakçı yaklaşımla çözmeye çalışılıyor. Oysa önce regülasyon örnekleri olan ve benchmark alınabilecek alanlara yönelmek lazım. Örneklendirelim. Sosyal medya platformlarına yönelik düzenlemeler önce platform kullanıcı sözleşmeleri, kişisel verileri koruma alanlarında geldi. Bu hizmetlerin oluşturduğu yeni iş güçlerinin toplumdaki yansımasına bakıldı. Sosyal medya influencerlığının en büyük pazarlama ağı haline geldiğini gören hükümetler, geleneksel medyadaki reklam/pazarlama regülasyonları gibi sosyal medya içerisindeki tanıtım faaliyetleri için de belirli kurallar belirledi. Daha sonra ise sosyal medyanın yapay zekâ eliyle nasıl manipüle edildiği anlaşıldı ve hükümetler algoritmaların işleyişine dair kurallar da belirleyerek bu platformların hizmetlerine dair kapsamlı düzenlemeler yaptı. Kripto regülasyonlarında ise bu sıralama tam tersten ilerletilmeye çalışılıyor. Neyse ki birçok hükümet bu yanlıştan dönerek “alışılmışı dönüştürmeyi” bu alanda strateji edindi. 

Finfluecerlar altı ay öncesine kadar hiçbir ülkede düzenlemeye tabi değildi. Dingonun ahırında dolanırcasına serbest şekilde piyasayı manipüle ediyor, reklam aldığı yerlerden dayanaksız yatırım tavsiyesi vererek borsalara yeni müşteri çekiyordu. İspanya, Singapur, Avustralya gibi ülkelerde buna dur dendi. Diğer taraftan piyasa manipülasyonuna dair davalar da regülasyon yol haritasına doğru yönlendirmeleri yapıyor. Geçen hafta New York Güney Bölge Mahkemesi'ne Elon Musk’ın şirketleri Tesla ile SpaceX'in Dogecoin’in fiyatını yükseltmek için yasa dışı işlemler yaptığına dair şikâyette bulunuldu. Şikayet dilekçesinde, Dogecoin’in değeri yokken yanıltıcı faaliyetlerle bu hale geldiği iddia edildi. 86 milyar dolarlık tazminat ve 172 milyar dolarlık maddi tazminat talebinin yanında Elon Musk ve şirketlerinin Dogecoin’i desteklemesini engelleyen bir mahkeme emri de talep edildi. 

Geleneksel finans hizmetlerinde yatırım tavsiyeleri vermek belli şartlara hatta ülkelerdeki piyasa otoriterlerinin lisanslarına tabi. Sosyal medyada bir ürünün tanıtımını yapma şartları da birçok ülkede düzenlendi (ülkemizde de yönetmelik aracılığıyla şartlar belirli). Kripto varlıklara dair yatırım tavsiyesi veren hesaplar kimi zaman reklam alıyor kimi zaman ekosisteme katkı sağlamak adına ayakları yere basan metinler yazıyor. Ancak bu iki amacı tüketici nezdinde ayrı kılacak yeterli veri yok. Çünkü düzenlemelerin eksikliği yeterli şeffaflığın sağlanmasını engelliyor. İki türlü de tüketiciyi bu denli etkileyen ve riskli bir alana hizmet eden faaliyetlerin düzenlenmesi gerekiyor. Zira tam da buradan başlamak teknolojinin getirdiği güvensizlikleri geleneksel regülasyonlara benzer alanlarla engelleyerek, teknolojinin doğasını anlayarak kapsamlı düzenlemeler yapmak için zaman kazanılmasını sağlayacak.